W dotychczasowym systemie wsparcia osób niepełnosprawnych w Polsce brakuje spójności oraz to podmiotowego traktowania tej grupy. Konwencja Praw Osób Niepełnosprawnych podpisana przez Polskę oraz protesty środowiska związanego z niepełnosprawnymi spowodowały, że Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej wraz z Pełnomocnikiem ds. Osób Niepełnosprawnych wypracowali propozycję pomocy finansowej dla najbardziej potrzebujących.
Niepełnosprawni w roku 2024 będą mogli liczyć na dodatkowe środki. Świadczenie wspierające będzie przypisane do osoby z niepełnosprawnością, która będzie mogła zdecydować, czy jej opiekun ma dalej pobierać świadczenie pielęgnacyjne. O warunkach otrzymywania, wysokości i harmonogramie wprowadzania świadczenia wspierającego przeczytasz w poniższym artykule.
O świadczeniu wspierającym dla osób niesamodzielnych
Osoby niesamodzielne w dotychczasowym systemie otrzymują zazwyczaj renty socjalne, renty pracownicze oraz zasiłek pielęgnacyjny lub dodatek pielęgnacyjny. Opiekunowie tych osób otrzymują natomiast świadczenie pielęgnacyjne lub specjalny dodatek opiekuńczy. Z uwagi na brak podmiotowego traktowania osób z niepełnosprawnością, koniecznym stało się wypracowanie nowych rozwiązań dotyczących wsparcia osób niepełnosprawnych niesamodzielnych lub z ograniczoną samodzielnością tak, aby mogli oni prowadzić niezależne życie.
Odpowiedzią na to wyzwanie, jest propozycja Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej pod nazwą „Świadczenie wspierające” dla osób niepełnosprawnych. Świadczenie to ma zaspokajać potrzeby osób niepełnosprawnych związane z koniecznością zapewnienia sobie opieki i pomocy w codziennych czynnościach.
Kto otrzyma prawo pobierania świadczenie wspierającego?
Prawo doświadczenia wspierającego będzie powiązane ściśle z koniecznością ponownego orzeczenia w zakresie funkcjonowania osoby niepełnosprawnej. Wojewódzkie Zespoły Orzecznicze będą stosowały zobiektywizowaną skalę ICF do określenia, w jakiej mierze niepełnosprawny wymaga wsparcia i jakie ma ograniczenia. Skala ta ma wartość punktową od 0 do 100 punktów.
Świadczenie wspierające w różnych wysokościach będą mogły otrzymać osoby, które uzyskają od 70 do 100 punktów w międzynarodowej skali ICF. Prawo do pobierania tego świadczenia będą miały osoby niepełnosprawne, a nie ich opiekunowie. Jak powiedział Pełnomocnik ds. Osób Niepełnosprawnych Paweł Wdówik świadczenie wspierające nie będzie zależało od dochodów rodziny, czasu powstania niepełnosprawności, stopnia niepełnosprawności czy też aktywności zawodowej danej osoby.
W jaki sposób będzie wdrażana Ustawa o Świadczeniu wspierającym?
Świadczenie wspierające będzie oznaczało 3 poziomy wsparcia osób niepełnosprawnych. Wdrażanie w życie ustawy będzie przebiegało w 3 krokach.
Świadczenie wspierające od 2024 roku
Według zapowiedzi świadczenie wspierające mogą uzyskać osoby z niepełnosprawnością, które uzyskają w procesie orzeczniczym 90 do 100 punktów, od 1 stycznia 2024 roku. Będą to osoby, które charakteryzują się najniższym poziomem funkcjonalnym i wymagają największego wsparcia.
Świadczenie wspierające od 2025 roku
W 2 etapie od roku 2025 pomoc finansową w postaci świadczenia wspierającego otrzymają osoby, które w procesie orzeczniczym uzyskają od 80 do 90 punktów według skali ICF.
Świadczenie wspierające od 2026 roku
3 etap wdrażania świadczenia wspierającego przewidziano od roku 2026. Dodatkowe środki otrzymają wtedy osoby z niepełnosprawnością, które wymagają pomocy w trochę mniejszym stopniu. Osoby te uzyskały procesie orzeczniczym opartym na skali ICF od 70 do 80 punktów.
Jakie są zasady przyznawania świadczenia wspierającego? Zapowiedzi
Osoby niepełnosprawne, które będą chciały uzyskać świadczenie wspierające, będą musiały wcześniej zostać poddane badaniu w ramach Wojewódzkiego Zespołu Orzeczniczego. Według planów zespół ten będzie składał się z 2 specjalistów. Swoją ocenę stanu funkcjonalnego osoby z niepełnosprawnością będą oni opierać na międzynarodowej klasyfikacji ICF. Skala ta w sposób obiektywny opisuje możliwości i ograniczenia osoby poddawanej badaniu. Pozwoli ona ocenić stan faktyczny, w jakich sytuacjach i przy jakich czynnościach niepełnosprawny potrzebuje pomocy. Orzecznictwo to będzie niezależne od orzecznictwa rentowego i o stopniu niepełnosprawności. Orzeczenia o niepełnosprawności będą nadal służyły osobom niepełnosprawnym w dotychczasowym zakresie.
Według zapowiedzi, badanie takie, być może będzie przeprowadzone w domu osoby z niepełnosprawnością. Sprawdzenie stanu funkcjonalnego nie może być bowiem oderwane od życia codziennego i środowiska naturalnego danego człowieka.
Jaką kwotę świadczenia wspierającego otrzyma niepełnosprawny?
Jak wyżej wspomniano, będzie 3 poziomy wsparcia dla osób niepełnosprawnych uzależnione od stopnia koniecznej pomocy konkretnej osobie.
W ramach poziomu 1 wsparcia, osoby niepełnosprawne, które uzyskają 90 do 100 punktów, będą mogły otrzymać najprawdopodobniej dwukrotność renty socjalnej.
W ramach 2 poziomu wsparcia dla osób, który uzyskają 80 do 90 punktów w skali ICF, świadczenie wspierające ma wynosić kwotę równą jednej socjalnej.
W ramach poziomu 3 wsparcia dla osób, które w ramach procedury oceny funkcjonalnej uzyskały 70 do 80 punktów, przewidziano kwotę równą ½ renty socjalnej.
Co będzie ze świadczeniem pielęgnacyjnym?
Nowy system wsparcia osób niesamodzielnych zakłada podmiotowe traktowanie. To osoba z niepełnosprawnością będzie musiała zdecydować czy chce pobierać świadczenie wspierające sama, czy też chce, aby jej opiekun, najczęściej rodzic pobierał nadal świadczenie pielęgnacyjne.
Rozwiązanie to daje wybór osobie niepełnosprawnej. Dotychczasowi opiekunowie, którzy pobierają świadczenie pielęgnacyjne, nie zostaną jednak w okresie przejściowym pozbawieni wsparcia. Planowane jest wdrożenie pakietu ochronnego dla opiekunów osób niepełnosprawnych.
Jeśli jednak osoba niepełnosprawna tak zdecyduje, będą oni nadal mogli pobierać świadczenie pielęgnacyjne. Jednocześnie strona rządowa zapowiedziała, że przygotowywana jest zmiana przepisów dotyczących możliwości dorabiania do świadczenia pielęgnacyjnego przez opiekunów. Pierwsze zapowiedzi mówią o tym, że opiekun będzie mógł dorobić do kwoty około 20000 zł rocznie.
Program asystent osobisty osoby niepełnosprawnej a prawo do świadczenia wspierającego
Aktualnie przy Prezydencie trwają prace nad wypracowaniem ustawy, która na trwale wpisywałaby program asystencji osobistej dla osób niepełnosprawnych w kompleksowy system wsparcia. To pozwoliłoby na stabilność i pewność otrzymywania pomocy w postaci godzin asystenckich dla potrzebujących osób z niepełnosprawnością.
Jednocześnie wiceminister Paweł Wdówik zapowiada, że świadczenie wspierające będzie mogło zostać wymienione na godziny wsparcia asystenta. Każda osoba niepełnosprawna, która pobierać będzie świadczenie wspierające, będzie mogła korzystać z gwarantowanych ustawą godzin pracy asystenta osobistego. Kiedy będzie wymagała jednak większego wsparcia, świadczenie wspierające będzie umożliwiało pokrycie kosztów zatrudnienia asystenta w dodatkowych godzinach.
Podsumowanie
Polski system wsparcia osób niepełnosprawnych powoli zmierza ku realizacji zapisów Konwencji Praw Osób Niepełnosprawnych. Świadczenie wspierające, jako jedna z form pomocy dedykowana będzie osobom najbardziej potrzebującym, niesamodzielnym, wymagającym pomocy w codzienności. Wysokość świadczenia wspierającego zakłada się, będzie zależała od stopnia ograniczeń osoby niepełnosprawnej. Konieczność zwiększonej pomocy będzie oznaczała większą kwotę wypłacaną osobie niepełnosprawnej.
O tym, w jaki sposób funkcjonuje osoba niepełnosprawna, decydować będą Wojewódzkie Zespoły Orzecznicze. Będą one przyznawały określoną ilość punktów w zależności od konieczności i zakresu wsparcia konkretnej osobie. Niepełnosprawny, który uzyska wynik od 70 do 100 punktów, będzie mógł ubiegać się o świadczenie wspierające. Kwota świadczenia będzie zależna od koniecznego poziomu wsparcia. Dla pierwszego poziomu będzie wynosiła dwukrotność renty socjalnej, dla drugiego jednokrotność renty socjalnej, dla trzeciego poziomu — połowę renty socjalnej.
Osoba niepełnosprawna, której opiekun pobiera aktualnie świadczenie pielęgnacyjne, będzie musiała zdecydować, czy przechodzi na nowy, czy pozostaje w starym systemie. Opiekunowie mający prawo do świadczenia pielęgnacyjnego będą mogli liczyć na wsparcie i pakiet ochronny.