Znasz to uczucie, kiedy zdrowie zaczyna odgrywać w Twoim życiu pierwsze skrzypce, a praca schodzi na dalszy plan? Gdy nie możesz już dłużej robić tego, co do tej pory było codziennością? Wtedy pojawia się pytanie: „czy należy mi się jakaś renta?” I zaraz po nim: „o którą wnioskować, skoro jest ich tyle?”.
Nie martw się, nie jesteś w tym zagubieniu sam. W Polsce co roku tysiące osób otrzymuje świadczenia rentowe. Ale uwaga: nie każdemu się należy każde z nich. Abyś nie błądził w urzędniczym gąszczu, pokażę Ci konkretnie, jakie są najczęściej przyznawane renty, kto je dostaje i jak się za to zabrać krok po kroku.
Jakie renty istnieją w Polsce i co je różni?
Zanim zdecydujesz, o jakie świadczenie się ubiegać, warto wiedzieć, że nie każda renta jest taka sama. W Polsce funkcjonuje kilka rodzajów rent i każda z nich ma inne warunki przyznawania. Możesz się starać m.in. o:
- rentę z tytułu niezdolności do pracy – dla tych, którzy nie mogą już pracować ze względów zdrowotnych,
- rentę socjalną – jeśli nie możesz pracować z powodu niepełnosprawności od dzieciństwa,
- rentę rodzinną – jeśli straciłeś bliską osobę, która była ubezpieczona,
- rentę rolniczą – dla byłych rolników ubezpieczonych w KRUS,
- rentę mundurową – jeśli służyłeś w służbach i straciłeś zdolność do pracy,
- rentę wdowią – nowość dla osób, które chcą połączyć swoją emeryturę z tą po zmarłym małżonku.
Każda z nich wymaga innego kompletu dokumentów, innego orzeczenia lekarskiego i… innej cierpliwości. Ale spokojnie, zaraz to rozbijemy na czynniki pierwsze.
Top 4, czyli najczęściej przyznawane renty w Polsce
Czas na konkrety. Z dostępnych danych (choć z różnych lat, bo nie wszystko publikowane jest równolegle) wynika, że w Polsce dominują cztery typy rent. Oto one, w kolejności od najczęstszych:
- Renta rodzinna
Tak, to właśnie ta jest na szczycie listy. W 2023 roku wypłacano ją ponad 1,18 mln osób z ZUS i ponad 41 tys. z KRUS. Dla kogo? Dla dzieci, małżonków, a czasem też rodziców zmarłej osoby, która była objęta ubezpieczeniem. Jeśli ktoś z Twojej rodziny zmarł i zostawił po sobie emeryturę lub rentę masz szansę na to świadczenie. - Renta z tytułu niezdolności do pracy
To jedna z najczęstszych decyzji orzeczników ZUS. W 2023 roku otrzymywało ją 553 tys. osób. Jeśli chorujesz przewlekle, masz za sobą wypadek lub rehabilitację, która nie pozwala Ci wrócić do zawodu, warto złożyć wniosek. - Renta socjalna
Nie masz historii zatrudnienia? Jeśli jesteś niezdolny do pracy od urodzenia lub choroba pojawiła się przed 25. rokiem życia w trakcie gdy się uczyłeś, możesz dostać świadczenie socjalne. W marcu 2025 roku korzystało z niego ok. 280 tys. osób. - Renta rolnicza
KRUS nadal wypłaca około 150 tys. takich rent (2024). Warunek? Musisz być ubezpieczonym rolnikiem lub jego domownikiem i z powodu choroby nie móc dalej pracować w gospodarstwie.
Renta rodzinna, nie tylko dla dzieci
Wiele osób błędnie sądzi, że renta rodzinna przysługuje tylko dzieciom i wdowie po zmarłym mężu. W rzeczywistości mogą się o nią starać:
- dzieci do 16. roku życia lub dłużej, jeśli się uczą,
- dorosłe dzieci niezdolne do pracy,
- wdowa lub wdowiec, tylko jeśli spełnia określone warunki wieku, opieki nad dziećmi lub niezdolności do pracy,
- czasami również dziadkowie, wnuki czy rodzeństwo, pod warunkiem że byli na utrzymaniu zmarłego.
Renta z tytułu niezdolności do pracy stała, okresowa, a może szkoleniowa?
ZUS nie przyznaje tego świadczenia „na oko”. Potrzebna jest komisja lekarska, która zdecyduje, czy jesteś całkowicie, czy tylko częściowo niezdolny do pracy. Na tej podstawie możesz dostać:
- rentę stałą – jeśli rokowania są złe,
- rentę okresową – jeśli być może wrócisz jeszcze do zdrowia,
- rentę szkoleniową – jeśli musisz się przekwalifikować.
To świadczenie jest często przyznawane osobom z chorobami układu krążenia, oddechowego, nerwowego albo po urazach czy operacjach ortopedycznych.
Renta socjalna nawet jeśli nigdy nie pracowałeś
Masz 18 lat lub więcej, ale Twoje problemy zdrowotne pojawiły się jeszcze w dzieciństwie albo w szkole? Nie masz historii zawodowej, a mimo to nie jesteś zdolny do pracy? Właśnie dla Ciebie stworzono rentę socjalną.
Warunek: niepełnosprawność musi powstać przed 18. rokiem życia lub do 25. roku życia, jeśli wtedy jeszcze się uczyłeś.
Renta rolnicza dla tych, którzy pracowali w polu
To świadczenie zarezerwowane jest dla osób objętych ubezpieczeniem KRUS: rolników i ich domowników. Jeśli straciłeś zdolność do pracy w gospodarstwie rolnym z powodu wypadku lub choroby, możesz się o nią ubiegać. Decyzję podejmuje lekarz orzecznik KRUS, a renta może być wypłacana tymczasowo lub na stałe w zależności od Twojego stanu zdrowia.
Jak wygląda proces ubiegania się o rentę?
Nie musisz być prawnikiem ani detektywem, by poradzić sobie z formalnościami. Wystarczy trzymać się kilku kroków:
- Pobierz i wypełnij odpowiedni wniosek (ZUS, KRUS, MON, MSWiA).
- Zgłoś się do lekarza rodzinnego po zaświadczenie.
- Zbierz wszystkie dokumenty medyczne: wyniki badań, wypisy ze szpitala, opinie specjalistów.
- Dołącz dokumenty o swoim stażu pracy i składkach.
- Pamiętaj o terminach ochronnych, czasem możesz złożyć wniosek nawet kilka lat po utracie zdrowia.
- Złóż dokumenty osobiście lub online.
- Staw się na komisję lekarską, jeśli dostaniesz wezwanie.
- Nie zgadzasz się z decyzją? Masz prawo się odwołać.
Ile możesz realnie dostać? Minimalne kwoty rent w 2025 roku
Choć każdy przypadek jest inny, ustawowe minimum wygląda tak:
- Renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy – od 1878,91 zł
- Renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy – od 1409,18 zł
- Renta rodzinna – od 1878,91 zł (od 85% do 95% renty/emerytury zmarłego, w zależności od liczby uprawnionych)
- Renta socjalna – 1878,91 zł
- Renta rolnicza – od 1878,91 zł
Jeśli Twoje wcześniejsze zarobki i składki były wysokie, możesz liczyć na więcej. Ale wiele osób otrzymuje właśnie te minimalne stawki.
Nie zgaduj, sprawdź, czy masz prawo do renty
Może myślisz, że renta Ci się nie należy. Bo nigdy nie pracowałeś. Bo nie masz dokumentów. Bo „to długo trwa”. Ale prawda jest taka, że tysiące osób każdego roku otrzymuje rentę, choć wcześniej byli przekonani, że nic z tego nie będzie. Jeśli Twoje zdrowie Cię ogranicza – fizycznie lub psychicznie – nie zostawiaj tej sprawy na potem. Wniosek nic nie kosztuje, a dobrze złożona dokumentacja może zapewnić Ci realne wsparcie finansowe.
Źródła
- https://stat.gov.pl/wyszukiwarka/?query=tag:renty
- https://www.gov.pl/attachment/797edbfc-a39c-4124-9f13-3ca95bab0ef3
- https://www.zus.pl/documents/10182/39573/Emerytury+i+renty+przyznane+w+2023r.pdf/8ad0b7d0-b090-be75-c62a-65a1fd8d14fc?t=1725354388584
- https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19981621118/U/D19981118Lj.pdf
- https://www.gov.pl/web/gov/uzyskaj-rente-z-tytulu-niezdolnosci-do-pracy